Glossari

Zònes damb cèrt reng d’altitud (precision ± 100 m)

• region aupina: per dessús des 3.000 m
• còta nauta: 2.000 a 3.000 m
• còta mejana: 1.000 a 2.000 m
• còta baisha: per dejós des 1.000 m

Distància maximau entre es dus limits lateraus o costats deth laueg de placa.

Leugèra diminucion deth celh de nhèu a conseqüéncia deth metamorfisme e ara influéncia deth pes des coches suprajacentes; aument dera resisténcia e dera densitat dera nhèu.

Milhora dera coesion entre es cristalhs que se manifèste sustot en ua major capacitat des cristalhs d’absorbir era subercarga.

Aument deth celh de nhèu en un periòde determinat.

Generauments ei un varat arribent, alongat e erosionat, e un terren propens entara acumulacion de nhèu.

Coches basaus deth mantèth nivau mès apròp de tèrra.

Eth bulletin de lauegi aufrís informacion detalhada sus era situacion deth mantèth de nhèu e es lauets. Eth perilh de lauet se classifique d’acòrd damb era escala europèa de perilh de lauegi de 5 nivèus.

Zòna de pendent a on eth gradient dera pala de còp se torne significativaments mès prononciat; nautaments propensa a acumular depòsits de nhèu ventada.

Celh de gèu fin que se tròbe laguens deth mantèth nivau a conseqüéncia dera congelacion dera aigua de ploja o deth desgèu.
Non s’obsèrven grans individuaus.

Celh deth mantèth nivau mesurat verticaument respècte ara pala.

Celh dera placa ena linha de fractura, mesurat en angle rècte respècte ara pala.

Celh de nhèu mesurat perpendicularaments ara pala.

Celh damb ua estructura de ligams febles entre grans.

Celh de nhèu a on es cristalhs son mau estacadi e eth celh se pòt trincar. 

Es cristalhs tipics en celhs febles que provòquen lauets son: particules de precipitacion, gibra superficiau, cristalhs facetadi, cristalhs vuedi, graupel.

Generauments > 1 mm de mida, grans isoladi damb pòqui ligams. Se pòden formar celhs febles umits per toti es tipes cristalhs/grans de nhèu.

Back to Avalanche Problems.

Vedetz: Aument dera coesion, aument dera duretat (d‘un celh de nhèu)

Divisòria linhau estreta que separe dues pales de diferenta orientacion d‘ua montanha.

Cresta segondària alongada claraments diferenciada der entorn e parallèla ara val.

Celh superficiau deth mantèth nivau que s‘a compactat fòrça a conseqüéncia deth vent. Soent aumente era resisténcia dera superfícia.

Crosta de fusion-regèu ena superfícia deth mantèth nivau.

Nautada sus eth nivèu dera mar per dessús dera quau eth tipe de precipitacion ei nhèu e se deposite en tèrra.

Normauments, era còta de nhèu ei 300 m mès baisha qu’era còta dera isozèro. En casi de precipitacions intenses o en vals fòrça barrades, eth limit dera nheuada pòt arribar a èster ath torn de 600 m per dejós dera còta dera isozèro.

Nautada sus eth nivèu dera mar e on era temperatura der aire ei 0ºC.

Laueg provocat a distància per ua subercarga, per exemple, esquiadors o freerides.

En generau, eth desencadeament se hè dehòra dera trajectòria deth laueg. Maugrat açò, pòt passar qu’es persones pòden èster atrapades e enterrades s’eth laueg arribe a afectar eth lòc a on s’a desencadeat.

Desencadeament de laueg per explosius, o d’autes fòrces extèrnes coma ratracs, veïculs que circulen sus era nhèu, gent.

Mesura de seguretat ena practica d‘espòrts d’iuèrn que consistís en deishar ua distància entre persones entà trauessar ua zòna exposada a perilh de lauegi damb er objectiu de limitar-ne eth risc.

Contràriaments ara distància de reduccion de subercarga, quan s‘adòpte era distància de seguretat ua soleta persona ei exposada ath perilh en un periòde de temps concret. Soent se hè a servir ena baishada quan ua unica persona esquie ua pala.

Depòsit de nhèu format per nhèu transportada peth vent. Ripples son depòsits petiti transversaus.
Era morfologia d‘aguest depòsit ei, d‘un costat, ua part planèra que correspon ath lòc d‘a on a bohat eth vent (susvent) e, der aute, ua part damb penent abrupte que correspon ath lòc a on se deposite era nhèu (sosvent). Cau non confóner es dunes damb es sastrugi.

Nautada d‘ua colomna d‘aigua que resultarie dera fusion d‘ua mòstra de nhèu (representada en mm) damb referéncia ara madeisha zòna. Er equivalent d‘aigua liquida d‘ua mòstra de nhèu de 20 cm damb ua densitat dera nhèu mejana de 100 Kg/m3 ei de 20 mm. Damb ua densitat de 500 kg/m3 er equivalent d’ua mòstra de 20 cm de nhèu son 100 mm d‘aigua.

Vedetz tanben: Aument dera coesion, increment dera duretat (d‘un celh de nhèu)

Succession des diferenti estrats deth mantèth nivau a on cada estrat se caracterize pera forma e era dimension des cristalhs, era duretat, temperatura, contengut d’aigua liquida e densitat.

Estrès enes ligams entre es grans de nhèu d‘un celh, peth pes des celhs superiors e per esguitlament entre celhs suprajacents.

Zònes lateraus d‘ua val des deth hons dera val enquiara cresta o grincha.

Un lauet que semble un botàs de hanga hèt de nhèu fòrça saturada en estat liquid. Abituauments s’origine dempús qu’es ploges e/o eth desgèu intens agen aportat mès aigua dera que pòt colar a trauès dera nhèu. I pòt auer lauets de nhèu sopa en pales pòc arribentes. Sòlen aparéisher en climes artics en sòus de permafròst quan es celhs de gobelets (o gibra de prigondor) se saturen d’aigua ena primauera.

Formacion de ligams entre es grans que da coma resultat un aument ena coesion.

Aguest procès ei mès rapid damb temperatures relativaments nautes dera nhèu. Era formacion de pònts de gèu ei de mès bon observar en nhèu compactada (bòles de nhèu, nhèu depositada per un laueg, senhaus vielhs d’esquís).

Aigua que ges de dejós de tèrra, per exemple, e se lhèue gràcies a un gradient de pression idraulica entre era superfícia deth sòu e eth celh de nhèu superposat. Era aigua ei advectada a trauès des canaus sosterrans o s’emmagazème en forma de gèu en sòu que se delís. Tanben des hònts se’n ditz gessudes d’aigües sosterranes. Enes dus casi, era aigua liquida còle ena interfícia entre era nhèu e eth sòu, e aquerò hè a desestabilizar eth mantèth de nhèu.

Cristalhs de gèu soent transparenti, en forma de petites plaquetes, que se formen per sublimacion invèrsa deth vapor d‘aigua contengut en aire.

Era gibra se forme e creish en nets serenes e heiredes per irradiacion dera nhèu. Quan demore enterrada ven un celh feble persistent ath long deth temps, que pòt èster potenciauments eth plan d’esguitlament d‘un laueg.

Vedetz tanben: www.snowcrystals.it

Cambi ena temperatura per unitat d’espessor, mesurat en ° C/m o ° C/cm

Eth gradient de temperatura se mesure ena nhèu verticauments deth sòu enquiara superfícia deth mantèth. Se calcule pera diferéncia entre mesures consecutives. Un gradient de temperatura “feble” ei, per exemple, 1ºC per mètre, mentre qu’un gradient de temperatura “naut” ei 25ºC per mètre.

Grans arredonidi que se formen per metamorfisme de fusion-regèu, soent de manèra agropada.

Mida caracteristica: 0,5 a 3 mm.

Vedetz tanben: www.snowcrystals.it

Grincha d‘ua montanha longa e mercada.

Explicacion mès detalhada:
Ua cresta ei ua grincha que connècte dus tucs d‘ua serrada.

Entara avaloracion dera duretat des celhs individuaus, se considère era duretat dera man. 

En generau: mès trende ei eth celh, menor ei era resisténcia, major ei era diferéncia de duretat entre dus celhs adjacents e mès probable ei qu’eth limit deth celh sigue ua superfícia de fractura potenciau perque era diferéncia de duretat pòt provocar ua concentracion de tensions e perque es diferéncies de duretat favorisquen era propagacion de fractures.
Ua diferéncia de dus o mès nivèus de duretat dera man normauments se considère critica.

Fracturacion sobta d‘un celh feble; un senhau clar dera tension e d‘inestabilitat.

Veir: Pèrta de resisténcia

Trincament de gèu des zònes arribentes des glacèrs. Quauqui lauegi de gèu evolucionen tà lauegi de nhèu povia. Pòden includir, en sòn trajècte, nhèu en flux. Aguest tipe de lauegi an estat soent causa de catastròfes.

Tèrme generau entà definir un tipe de laueg, que se da soent ena primauera, qu’erosione eth sòu ena zòna de trajècte e que presente un depòsit parciauments contaminat pera preséncia de tèrra e detritus.

Soent son lauegi d’esguitlament, mès a viatges son lauegi de placa que se desencadeen quan falhe un celh feble basau.

Laueg (soent un laueg de placa) constituït per nhèu recenta seca que forme ua barreja d‘aire e de nhèu que s‘eleva totauments o parciauments peth dessús deth sòu e en forma de granes bromes povassoses de nhèu.

Artenh velocitats d’ath torn de 100-300 km/h e pòt provocar laguens der aire ondades de pression que provòquen maus tanben dehòra dera zòna d‘acumulacion.

Laueg format per nhèu umida o mòja.

Comparada damb es lauegi de nhèu seca, era velocitat de flux d‘un laueg de nhèu pesanta ei mès lenta, per aquerò era distància recorruda enquiara zòna d’arribada sòl èster mès cuerta.
Maugrat tot, er impacte contra es obstacles ei major a conseqüéncia dera nauta densitat dera nhèu umida.

Laueg de placa a on eth plan d’esguitlament non ei eth sòu com ei eth cas deth laueg de hons.

Quan es movements d’esguitlament aumenten rapidaments, se produsís un laueg d’esguitlament. Aguesti se pòden produsir a totes ores. Es esguitlaments no son provocadi per ua fractura d’un celh fèble.

Laueg fòrça gran o extremaments gran que cor tot eth camin enquiath hons dera val.

Laueg non causat pera aplicacion d‘ua fòrça artificiau (per exemple per ua nheuada, per pèrta de coesion per causes meteorologiques)

Nautada enquia on creishen es arbes e formen bòsc.

Aguest limit càmbie en foncion deth clima de cada serrada. Per dejós deth limit superior deth bòsc eth mantèth nivau ei, generauments, mès estable que per dessús perque eth bòsc pòt auer ua foncion de proteccion contra es lauegi.

Enes Pirenèus:

·         Pirenèu de Navarra: 2.100-2.300 m

·         Pirenèu d’Aragon: 2.100-2.300 m

·         Pirenèu de Catalonha: 2.100-2.400 m

En Soïssa:

·         Aups deth Sud e Pre-Aups: 1.650 – 1.850 m

·         Nord Alpine Main Ridge: 1.800 – 2.000 m

·         Engiadina e zònes aupines seques interiores: 2.000- 2.200 m

Zòna limitada a ua extension que va dera escala de versant enquiara de conca.

En ua madeisha region, i pòt auer diferentes situacions de lauegi.

Nhèu depositada en tèrra en diuèrsi celhs.

Un mantèth nivau ei isotermic quan tot eth, deth sòu enquiara superfícia, a era madeisha temperatura.

Se da soent en primauera quan tot eth mantèth nivau ei apròp des 0ºC. En aguestes condicions eth mantèth nivau se tròbe en un estat dens e umit, e pèrd era sua resisténcia.

Procès de transformacion dera nhèu seca damb un gradient naut de temperatura en celh de nhèu. Es grans se desvolòpan en facetes e vasi, que creishen a mesura qu’es vasi s’aluenhen. Era cohesion entre grani amendrís damb ua diminucion dera densitat enes celhs afectadi. Coma mès fòrt ei eth gradient de temperatura, mès intensa ei era velocitat de cambiament.

Eth procès s’accelere en orientacions ombrères damb pòc celh de nhèu. Aguest procès pòt afectar a tot eth mantèth nivau. Se tròben soent celhs de cristalhs facetats pròp des ròques. Ena superfícia dera nhèu se desvolòpe preferentments enes nets serenes en pales ombrères.

Cambi ena forma e ena mida des grans en mantèth nivau. I an 2 procèssi principaus: metamorfisme isotermic e quinetic.

Transformacion mecanica des cristalhs de nhèu peth vent a on se limen es ramificacions.

Aquerò pòt passar ena atmosfèra ath long des nheuades o a nivèu deth sòu – resultats cunhèstra.

Vedetz tanben: Arredoniment des grans de nhèu

Distància entre era linha de fractura e eth limit inferior o stauchwall dera placa.

Celh superficiau de nhèu pro estable entà tier eth pas d‘ua persona.

Nhèu que se desplace en un movement d’esguitlament per dessús d’un terren trende o umit, per exemple, pales cubèrtes d‘èrba o lòses de pèira lisa, e qu’artenh velocitats d‘uns pòqui millimètres enquia uns pòqui mètres per dia.

Pòden aparéisher henerècles a conseqüéncia des movements d’esguitlament desparièrs.

Nhèu damb naut contengut d‘aigua e a temperatura de fusion (0ºC). Era aigua ei visibla e era nhèu ei de bon comprimir.

Nhèu recenta de fòrça baisha densitat; normauments 30 kg/m³ (nhèu extrèmaments povia).

Nhèu non coesionada, sense ligam entre es grans, coma per exemple era nhèu recenta, es gobelets o facetes fòrça desvolopades; tanben s‘aplique a nhèu pesanta. Aguest tipe de nhèu pòt provocar lauegi de gessuda puntuau.

Particules arredonides separades completaments immergides en aigua (contengut d’aigua liquida > 15% [fraccion de volum]).

Nhèu que s‘a umidificat a ua temperatura de 0ºC. Damb aguesta nhèu, ua bòla damb era man e damb eth guant metut ei de bon hèr.

Part dera pala que guarde ena direccion d‘a on ven er aire.

Pala que se tròbe en ombra, sense que li tòque eth solei, tipicaments orientada ath nòrd.

Informacion addicionau:
En miei der iuèrn, quan eth solei se tròbe mès baish respècte der orizon, es zònes en ombra son mès nombroses qu’en primauera, qu’ei quan eth solei naute sus er orizon. Segon era ombra produsida per orizons propèrs, era zòna d‘ombra se pòt trobar en d‘autes orientacions que non son exclusivaments es septentrionaus.

Part deth terren qu’ei fòrtaments influenciada pera radiacion solara dirècta.

Es pales tipicaments exposades ath solei se tròben orientades ar èst, sud-èst, sud, sud-oèst e oèst, en foncion der angle deth solei.

Cristaus facetadi damb facetes e cantoades arredonides. Es grans an tendéncia a ua forma de transicion redusint era sua superfícia especifica; es cantoades e es costats des cristaus s’arredonissen coma responsa a un gradient de temperatura descreishent.

Es perfius de nhèu son enregistraments de punts locaus e temporaus deth celh de nhèu e deth mantèth nivau e an ua foncion importanta ena avaloracion deth perilh de lauegi. En aguest perfiu, eth mantèth de nhèu ei exposat enquiath sòu entà examinar ua seccion transversau. D’aguesta manèra, es diferenti celhs dera nhèu se hèn visibles e tanben se pòden investigar mès en tèrmes de paramètres com era duretat, eth tipe de nhèu/forma deth gran, eth contengut d’aigua/umitat e era temperatura dera nhèu.

A causa dera transformacion dera nhèu, es celhs individuaus se tròben en un estat de cambi constant e permeten atau trèir conclusions sus es influéncies meteorologiques en moment dera formacion deth celh respectiu (nhèu recenta, ploja, vent, radiacion solara, etc.) e tanben transformacions posteriores laguens deth mantèth de nhèu (pression inerenta, inclinason, etc.).

Eth perfiu de nhèu permet identificar es coches febles potenciaus, mès non se pòt avalorar era sua estabilitat reau. Açò se pòt determinar mejançant un tèst d’estabilitat.

Extension superficiau d‘ua zòna que va des pòqui mètres enquiàs 20 mètres.

Superfícia sus era quau se desplace un laueg de placa (pòt èster eth sòu).

Atencion:
Non ac cau confóner damb eth celh feble.

Eveniment damb ua probabilitat d‘ocurréncia que non despasse eth 50%.

Mantèth nivau o celh de nhèu predispausadi a desecadear-se a partir d‘ua subercarga.

Eveniment damb ua probabilitat d‘ocurréncia per dessús deth 50%.

Eth problèma d’esguitlament dera nhèu se caracterize per eslissament de tot eth celh de nhèu peth dessús deth sòu. Aguesti lauegi de tot eth celh baishen a conseqüéncia d’un trincament en celh basau o d’un trincament ena interfícia deth sòu de nhèu. Era preséncia d’aigua liquida ena cocha d’esguitlament ei cruciau entà que baishe. En foncion dera origina dera aigua se pòden classificar en eveniments cauds (era aigua deth desgèu o dera ploja se filtre en mantèth de nhèu) e heireds (eth sòu caud provòque era fusion en celh basau o era gessuda d’aigua sosterrana). Son de mau predíder, encara qu’es henerècles d’esguitlament se daurissen normauments abans d’un trincament.

Entà mès informacion, vedetz Problèma d’esguitlament.

Tornar tàs Problèmes de lauegi.

Back to Avalanche Problems.

Eth problèma dera nhèu recenta ei restacat damb es nheuades actuaus o recentes. Era carga addicionau ath dessús deth mantèth de nhèu existent o era manca de coesion dera nhèu queiguda recentaments pòden provocar desencadeaments de lauegi. Eth problèma ei fòrça generau, soent present en totes es orientacions e normauments demore actiu enquia quauqui dies dempús dera nheuada.

Entà auer mès informacion, consultatz Problèma de nhèu recenta.

Tornar entàs Problèmes de lauegi.

Back to Avalanche Problems.

Back to Avalanche Problems

Aguest problèma ei restacat ara nhèu transportada peth vent. Era nhèu transportada normauments se deposite enes pales de josvent en barrancs, conques e ath darrèr des crestes o d’auti endrets emparadi deth vent. Tanben coneishut coma windslab, ei mens abituau qu’eth dera nhèu recenta.

Entà auer mès informacion, consultatz Problèma de plaques de vent.

Back to: Avalanche Problems

Transpòrt d‘energia en forma d‘ondes electromagnetiques. Cau distinguir: era radiacion d‘onda cuerta (lum visibla) e era radiacion d‘onda longa (radiacion termica).

Eth mantèth de nhèu emet radiacion d’onda longa tara atmosfèra. Quan eth cèu ei seren era superfícia dera nhèu se heirede significativaments (enquia 20 grads) per dejós dera temperatura der aire.

Zònes includides laguens de serrades aupines a on era precipitacion ei escassa.

Es tipiques zònes intraaupines en Soïssa son eth Valais Centrau, Engiadina e es Grisons Centraus que se tròben entre era Serrada nòrd aupina e era Serrada aupina principau.

En Itàlia aguestes regions son era region Ortler-Vinschgau e en Àustria, era Val d‘Oetz.

En Pirenèu de Catalonha, era Cerdanha (sector Perafita Puigpedrós).

Concèpte qu’amasse era probabilitat d‘un eveniment (que se pogue produsir), era preséncia der òme o bens (que se tròben ena zòna de perilh) e es possibles maus.

Explicacion mès detalhada:
Es bulletins de lauegi descriuen eth perilh e non pas eth risc.

Formes erosives dera superfícia deth mantèth nivau que va ena direccion deth vent; non ac cau confóner damb es dunes.

Mesura de precaucion entà zònes periferiques: mantier era distància entre persones tà redusir era carga deth mantèth nivau.

Enes pujades cau mantier aumens ua distància de 10 m, e entà baishar la cau aumentar significativaments.

Sorrolh distintiu (que semble un son de “whumpf”) que se produsís quan un celh feble collapse ath dejós d’ua placa.

Eth son generauments indique ua situacion inestabla e pòt anar acompanhat dera aparicion de henerècles. Un whumpf ei un avís evident de laueg.

Vedetz: Pala a josvent

Subercarga fòrta

• Dus o mès esquiadors/surfaires, etc. sense un bon espaciat (o sense respectar era distància de seguretat)
• Ratracs o d’auti veïculs que circulen sus era nhèu
• Explosius
• Un unic excursionista/escalador

Vedetz: Pala a susvent

Terren a on er angle dera pala ei superior a 30º, independentaments dera sua morfologia e de sues caracteristiques.

Pala fòrça desfavorabla per çò que hè ar angle (mès de 40 grads), relhèu, era proximitat dera grincha, era suavitat deth terren subjacent.

Part deth terren a on comence eth laueg.

Zòna emparada des lauegi e de d‘auti perilhs de montanha a trauès de mesures de proteccion temporau.

Zònes situades aproximativaments per dessús des 3.000 m sus eth nivèu dera mar (particularament zònes de glacèrs).